Mua gì cũng được giảm giá ==> Bấm vào đây
CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN LÀ GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN CAO CỦA CHỦ
NGHĨA TƯ BẢN TỰ DO CẠNH TRANH.
Chủ nghĩa tư bản phát triển qua hai giai
đoạn là: chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh và chủ nghĩa tư bản độc
quyền. Đây là hai giai đoạn nằm trong cùng một phương thức sản xuất, chúng
có bản chất giống nhau, chỉ khác nhau về hình thức biểu hiện.
Chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh
là giai đoạn đầu tiên của hình thái kinh tế tư bản chủ nghĩa ( giai đoạn
thấp), nó ra đời cùng với sự ra đời của chủ nghĩa tư bản , phát triển mạnh vào
thế kỷ XVIII, thế kỷ XIX.
Trong giai đoạn chủ nghĩa cạnh tranh tự
do, giữa các nhà tư bản trong một ngành và giữa các ngành diễn ra cuộc cạnh
tranh gay gắt, quyết liệt.
Cạnh tranh giữ vai trò thống trị trong
nền kinh tế.
Nghiên cứu chủ nghĩa tư bản tự do cạnh
tranh, C.Mac và ph Ăngghen đã dự báo rằng: cạnh tranh tự do sinh ra tích tụ và
tập trung sản xuất, tích tụ và tập trung sản xuất phát triển đến môt mức nào đó
sẽ dẫn đến độc quyền.
Vận dụng sáng tạo những nguyên lý của
chủ nghĩa Mác vào điều kiện lịch sử mới của thế giới,V.I.Lenin đã chứng minh
rằng chủ nghĩa tư bản đã bước sang giai đoan mới là chủ nghĩa tư bản độc quyền
với các đặc điểm kinh tế cơ bản có những nét khác biệt với chủ nghĩa tư bản tự
do cạnh tranh.
1. Chủ
nghĩa tư bản độc quyền và nguyên nhân chuyển biến của chủ nghĩa tư bản từ cạnh
tranh tự do sang độc quyền
a) CNTB độc quyền xuất hiện vào cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX như một sự
tất yếu, phù hợp với những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác, điều kiện hoàn
cảnh thế giới mới, quy luật quan hệ sản xuất phải phù hợp
với tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất đối với sự phát
triển nền sản xuất tư bản chủ nghĩa.
b)
Nguyên nguyên nhân chuyển biến của chủ nghĩa tư bản
từ cạnh tranh tự do sang độc quyền
Sự
phát triển của lực lượng sản xuất dưới tác dụng của tiến bộ khoa học kỹ thuật,
làm xuất hiện những ngành sản xuất mới. Ngay từ đầu nó đã là những ngành có
trình độ tích tụ cao, đó là những xí nghiệp lớn đòi hỏi những hình thức kinh tế
tổ chức mới.
Vào những năm 30 của thế kỷ XX, những
thành tựu của khoa học kỹ thuật mới xuất hiện như lò luyện kim mới Bétsơme,
Máctanh, Tômát,đã tạo ra sản lượng lớn gang thép với chất lượng cao, phát hiện
ra hóa chất mới như axít sunphuaric (H2SO4), thuốc nhuộm,
máy móc mới ra đời: động cơ điêzen, máy phát điện, máy tiện, máy phay…, phát
triển những phương tiện vận tải mới: xe hơi, tàu thủy, xe điện, máy bay…, đặc
biệt là đường sắt. Những thành tựu khoa học - kỹ thuật này một mặt làm xuất
hiện những ngành sản xuất mới đòi hỏi xí nghiệp phải có quy mô lớn, mặt khác nó
dẫn đến tăng năng suất lao động, tăng khả năng tích lũy tư bản, thúc đẩy phát
triển sản xuất lớn.
Trong điều kiện phát triển của khoa học
– kỹ thuật, sự tác động của các quy luật kinh tế của chủ nghĩa tư bản như quy
luật giá trị thặng dư,quy luật tích lũy… ngày càng mạnh mẽ, làm biến đổi cơ cấu
kinh tế của xã hội tư bản theo hướng tập trung sản xuất quy mô lớn.
Sự
phát triển của cạnh tranh, một mặt buộc các nhà Tư Bản phải cải tiến kỹ thuật,
tăng qui mô tích lũy. Mặt khác, đã dẫn đến nhiều doanh nghiệp nhỏ, trình độ kỹ
thuật kém, hoặc bị các đối thủ mạnh thôn tính, hoặc phải liên kết với nhau để
đứng vững trong cạnh tranh. Vì vậy xuất hiện một số xí nghiệp tư bản lớn nắm
địa vị thống trị một ngành hay trong một số ngành công nghiệp.
Khủng
hoảng kinh tế năm 1873 làm cho nhiều xí nghiệp nhỏ và vừa bị phả sản. Một số
sống sót phải đổi mới kỹ thuật để thoát khỏi khủng hoảng, do đó thúc đẩy quá
trình tích tụ và tập trung sản xuất.
Hệ
thống tín dụng tư bản chủ nghĩa trở thành đòn bẩy mạnh mẽ thúc đẩy tập trung
sản xuất, nhất là việc hình thành các công ty cổ phần, tạo tiền đề cho sự ra
đời của các tổ chức đôc quyền.
Những xí nghiệp và công ty lớn có tiềm lực kinh tế mạnh mẽ lại tiếp tục cạnh tranh với nhau ngày càng khốc liệt, khó phân thắng bại, vì thế nảy sinh xu hướng thỏa hiệp, từ đó hình thành các tổ chức độc quyền.
Những xí nghiệp và công ty lớn có tiềm lực kinh tế mạnh mẽ lại tiếp tục cạnh tranh với nhau ngày càng khốc liệt, khó phân thắng bại, vì thế nảy sinh xu hướng thỏa hiệp, từ đó hình thành các tổ chức độc quyền.
Từ
những nguyên nhân trên, ta có thể khẳng định: " cạnh tranh tự do đẻ ra tập trung sản xuất và sự tập trung sản
xuất này, khi phát triển tới một mức độ nhất định, lại dẫn đến độc quyền."
- (trích
lời của V.I.Lenin)
2.
Những đặc điểm kinh tế cơ bản của chủ nghĩa tư bản đôc quyền:
Xét về bản chất chủ
nghĩa tư bản độc quyền là một nấc thang phát triển mới của chủ nghĩa tư bản tự
do cạnh tranh.
Chủ nghĩa tư bản độc quyền là chủ nghĩa
tư bản trong đó ở hầu hết các ngành, lĩnh vực của nền kinh tế tồn tại các tổ
chức tư bản độc quyền và chúng chi phối sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế.
Sự ra đời của chủ nghĩa tư bản độc
quyền vẫn không làm thay đổi được bản chất của chủ nghĩa tư bản. Bản thân quy
luật lợi nhuận độc quyền cũng chỉ là một hình thái biến tướng của quy luật giá
trị thặng dư.
a)Sự tập trung sản xuất và các tổ chức độc quyền
Tích
tụ và tập trung sản xuất cao dẫn đến hình thành các tổ chức độc quyền là đặc
trưng kinh tế cơ bản của chủ nghĩa đế quốc.
Trong
những năm 1900, ở Mỹ, Đức, Anh, Pháp đều có tình hình là các xí nghiệp lớn chỉ
chiếm khoảng 1% tổng số xí nghiệp nhưng chiếm hơn ¾ tổng số máy hơi nước và
điện lực, gần một nửa tổng số công nhân và sản xuất ra gần một nửa tổng số sản
phẩm.Sự tích tụ và tập trug sản xuất đến mức cao như vậy đã trực tiếp dẫn đến
hình thành các tổ chức độc quyền. Bởi vì, một mặt, do có một số ít các xí
nghiệp lớn nên có thể dễ dàng thỏa hiệp với nhau; măt khác, các xí nghiệp có
quy mô lớn , kỹ thuật cao nên cạnh tranh gay gắt quyết liệt. Do đó đã dẫn đến
khuynh hướng thỏa hiệp với nhau để nắm độc quyền.
''Tổ chức độc quyền là tổ chức liên minh giữa
các nhà tư bản lớn để tậptrung vào trong tay phần lớn việc sản xuất và tiêu thụ
một số loại hàng hóa nào đó nhằm mục đích thu đượclợi nhuận độc quyền cao.''
Khi bắt đầu chuyển sang chủ nghĩa tư bản độc
quyền hoá thì hình thức thống trị là công ty cổ phần. Những liên minh độc quyền
này đầu tiên hình thành theo sự liên kết ngang ( cùng ngành) dưới hình thức:
Cácten, Xanhđica, Trớt.
Sau
đó là sự liên kết dọc. Sự liên kết này không chỉ các xí nghiệp lớn mà cả các
Xanhđica, Trớt thuộc các ngành khác nhau nhưng có liên quan với nhau về kinh tế
- kỹ thuật dẫn đến hình thành các công ty độc quyền lớn như: Côngxoocxiom.
Nhưng từ giữa thế kỷ 20 đã phát triển
lên một hình thức mới: liên kết đa ngành hình thành các công ty lớn như:
Cônglômêrát, Consơn thâu tóm nhiều công ty xí nghiệp thuộc những ngành công
nghiệp khác nhau.
Vị trí, vai trò của cá tổ chức độc
quyền: Nhờ nắm được địa vị thống trị trong lĩnh vực sản xuất và lưu thông, các
tổ chức độc quyền có khả năng định ra giá cả độc quyền.
Giá cả độc quyền là giá cả hàng hóa
có sự chệnh lệch rất lớn so với giá cả sản xuất:
* Họ định ra giá cả độc quyền cao hơn giá cả sản xuất đối với những hàng hóa bán ra.
* Họ định ra giá cả độc quyền thấp hơn giá cả sản xuất đối với những hàng hóa mua vào, qua đó thu được lợi nhuận độc quyền.
* Họ định ra giá cả độc quyền cao hơn giá cả sản xuất đối với những hàng hóa bán ra.
* Họ định ra giá cả độc quyền thấp hơn giá cả sản xuất đối với những hàng hóa mua vào, qua đó thu được lợi nhuận độc quyền.
Vậy giá cả độc quyền là: Giá cả độc
quyền = chi phí sản xuất + P độc quyền.
Nhưng giá cả độc quyền không thủ
tiêu được tác động của quy luật giá trị và quy luật giá trị thặng dư, vì xét
trên phạm vi toàn xã hội thì: Tổng giá cả vẫn bằng tổng giá trị; tổng số lợi
nhuận vẫn bằng tổng số giá trị thặng dư.
Do đó những gì mà độc quyền thu
được cũng là cái mà tầng lớp tư sản vừa và nhỏ, nhân dân lao động ở các nước
TB, thuộc địa mất đi.
Như
vậy ta thấy: Độc quyền ra đời từ cạnh tranh và giữ vai trò thống trị, nhưng
nó không thủ tiêu được cạnh tranh; độc quyền và cạnh tranh tồn tại song song và
thống nhất với nhau một cách biện chứng. Tuy nhiên trong thời đại Đế quốc chủ
nghĩa thì tính chất cạnh tranh khác hẳn thời kỳ tự do cạnh tranh về mức độ và
hình thức.
Tiểu luận Trung cấp chính trị:
CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN LÀ GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN CAO CỦA CHỦ
NGHĨA TƯ BẢN TỰ DO CẠNH TRANH MÀ GIAI ĐOẠN TỘT CÙNG CỦA NÓ LÀ CHỦ NGHĨA TƯ
BẢN ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚC
|
QLGD, Quản lí, SKKN, SKKN QLGD, Tiểu luận, Tiểu luận QLGD, Tiểu luận Trung cấp chính trị,
Tải SKKN-Tài liệu
Mua gì cũng được khuyến mại, giảm giá ==> bấm vào đây
0 nhận xét Blogger 0 Facebook
Đăng nhận xét